Konsultacje z logopedą odbywają się w:

Środy: godz. 7.30 - 8.00

pod nr tel: 42 652 18 28

Jak wspierać rozwój mowy dziecka na świeżym powietrzu?

Warto stymulować mowę dziecka w codziennych czynnościach, zabawach, również tych na świeżym powietrzu. Tak, by wzbogacanie słownika oraz rozwijanie kompetencji komunikacyjnych przebiegało naturalnie i kojarzyło się maluchom z mile spędzonym czasem.

Przebywając na dworze, np. na spacerze lub na placu zabaw można wykonywać ćwiczenia oddechowe- zdmuchiwać z ręki małe listki, drobne gałązki. Można również ćwiczyć narządy artykulacyjne, wykonując śmieszne miny, patrząc na swoje odbicie w kałuży.

Podczas przebywania na zewnątrz w ciekawy sposób można rozwijać zasób słownictwa czynnego i biernego oraz nabywać nowe kompetencje językowe. Warto rozmawiać z dziećmi o rzeczach, które za chwilę będziemy robić, np. wejdziemy do parku, zobaczymy, ile kaczek pływa w stawie. Dobrze jest nazywać przedmioty, które mijamy. Można np. kategoryzować element przyrody (czy dana roślina to kwiat, czy drzewo, a może krzew, opisywać jakie ma cechy (kolor, wielkość, kształt, zapach). Warto wracać do tych samych miejsc i pytać dziecko, co zapamiętało, czy coś się zmieniło od ostatniego spaceru. W ten sposób ćwiczymy również koncentrację uwagi, pamięć i percepcję wzrokową.

Ćwiczenia pamięci mogą być istotnym elementem terapii logopedycznej. W edukacji dobra pamięć jest warunkiem koniecznym do odnoszenia sukcesów edukacyjnych dzieci. Podobnie jest z mówieniem, które wymaga zapamiętania i odtworzenia właściwych ruchów narządów artykulacyjnych. Aby prawidłowo wyartykułować dane słowo należy odtworzyć pewne sekwencje ruchów. Poza tym, aby móc dobrze odpowiedzieć na pytanie lub adekwatnie włączyć się do rozmowy należy pamiętać jakie treści poruszano.

Wymienione aspekty wskazują, że ćwiczenia pamięciowe stanowią ważny element terapii logopedycznej.

Przykładowe zabawy na rozwijanie pamięci:

• Zapamiętywanie szczegółów na ilustracji
• Zgadnij, co zginęło? (Dziecko patrzy na przedmioty zaprezentowane na stole, po chwili zamyka oczy. Dorosły chowa jedną rzecz, a dziecko zgaduje, czego brakuje?)
• Zapamiętywanie ciągów obrazków
• Gra w memory
• Wyliczanki, wierszyki

Co wpływa na prawidłowe mówienie:

• Prawidłowy sposób oddychania
• Prawidłowe odgryzanie i żucie pokarmów
• Właściwy sposób połykania
• Właściwa pozycja spoczynkowa języka
• Prawidłowa budowa i funkcjonowanie narządów mowy
• Prawidłowy zgryz
• Prawidłowy słuch

 Wykształcenie koncentracji uwagi słuchowej, umiejętność identyfikacji konkretnego dźwięku, pamięć słuchowa, umiejętność różnicowania cech dźwięków (długości trwania, donośności, barwy oraz wysokości) są bazowymi umiejętnościami potrzebnymi do rozróżniania dźwięków mowy.

Celem ćwiczeń słuchowych jest:

• uczenie koncentracji uwagi na sygnałach dźwiękowych,
• wypracowanie umiejętności rozróżniania dźwięków otaczającego świata oraz identyfikowania ich z określonymi sytuacjami, przedmiotami czy zjawiskami,
• różnicowanie dźwięków pod kątem ich cech: wysokości, natężenia, długości, barwy,
• rozróżnianie cech prozodycznych języka: akcentu, intonacji, tempa mowy, iloczasu, natężenia głosu,
• rozróżnianie poszczególnych głosek.

Oto kilka propozycji zabaw słuchowych:

• rozpoznawanie i różnicowanie głosów zwierząt, dźwięków z otoczenia, dźwięków instrumentów (wszelkie gry dźwiękowe),
• rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków wysokich, niskich,
• zabawy z rymami, np. odtwarzanie rytmu, rozpoznawanie rytmu, odgadywanie usłyszanego rytmu, wyszukiwanie wyrazów rymujących się,
• analiza i synteza sylabowa wyrazów,
• łączenie wyrazów wypowiadanych sylabami,
• wyszukiwanie wyrazów z podaną liczbą sylab,
• tworzenie ciągów wyrazów np. zaczynających się ostatnią sylabą,
• określanie jaka głoska występuje na początku lub na końcu wyrazu
• różnicowanie wyrazów różniących się jedną głoską np. góra – kura,
• ćwiczenia pamięci słuchowej, np. powtarzanie wierszyków, powtarzanie ciągów słów, cyfr,
• układanie i rozwiązywanie zagadek,
• układanie zdań z wybranymi wyrazami,
• słuchowe wyróżnianie wyrazów ukrytych w wyrazach,
• segregowanie obrazków według pierwszych głosek, sylab,
• przekształcanie wyrazów przez zmianę głoski, np. koc-noc,
• zabawa w głuchy telefon.

Prawidłowy zgryz

Bardzo duży wpływ na rozwój mowy oraz prawidłową artykulację ma również zgryz, który nierozerwalnie wiąże się z pracą języka. Nieprawidłowości w uzębieniu często albo mogą wynikać z niewłaściwej pracy narządów mowy, albo być ich przyczyną.  

Język, który prawidłowo funkcjonuje, to znaczy: prawidłowo połyka, znajduje się w naturalnej pozycji spoczynkowej (lekko uniesiony na wałku dziąsłowym), jest naturalnym aparatem ortodontycznym.

Zaburzenia prawidłowej pracy języka powodują napieranie języka. W takiej sytuacji język nie pionizuje się, a więc z jednej strony – leżąc na dnie jamy ustnej obniża napięcie własne oraz warg, jest przyczyną nieprawidłowego toru oddechowego, a z drugiej strony – powoduje napieranie na zęby, przyczyniając się do deformacji ich układu. W takim przypadku często obserwuje się wady wymowy, między innymi seplenienie międzyzębowe.

Dlatego wspólne działanie: dziecka, rodziców, logopedy i ortodonty jest tak ważne!

Prawidłowa budowa i funkcjonowanie narządów mowy

Bardzo duży wpływ na rozwój mowy oraz prawidłową artykulację ma prawidłowa budowa oraz funkcjonowanie narządów mowy. Podczas spoczynku nasze usta powinny być delikatnie złączone, bez napięć, symetrycznie ułożone, a stosunek wargi górnej i dolnej powinien być do siebie podobny. Mięśnie żwaczy natomiast powinny być rozluźnione, a język powinien dotykać podniebienia.

W rozwoju artykulacji istotne znaczenie ma również długość wędzidełka podjęzykowego, które niekiedy znacznie utrudnia ruchy języka. Jeżeli wędzidełko jest skrócone, dziecko może mieć trudności między innymi z ssaniem piersi/ butelki, trudności z przenoszeniem pokarmu w jamie ustnej, nieprawidłowe połykanie oraz pozycję spoczynkową języka, nadmierną reakcję odruchu wymiotnego, wady zgryzu oraz wady wymowy, ponieważ język dziecka nie będzie mógł się prawidłowo ułożyć podczas realizacji głosek. W przypadku znacznego skrócenia warto wykonać zabieg podcięcia wędzidełka, który znacznie ułatwi pracę języka.

Warto również zwrócić uwagę czy u dziecka nie występują parafunkcje, np. nawykowe ssanie kciuka, obgryzanie paznokci, przygryzanie policzków, zgrzytanie zębami. Zachowanie te mogą negatywnie wpływać na budowę oraz funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego, np. prowadzić do nawykowego trzymania języka za dolnymi zębami oraz wywoływać wady zgryzu, np. zgryz otwarty.

Pozycja spoczynkowa języka

Bardzo duży wpływ na rozwój mowy oraz prawidłową artykulację ma prawidłowa pozycja spoczynkowa języka. W pozycji tej czubek języka znajduje się pomiędzy wałkiem dziąsłowym, a górnymi siekaczami a boki języka przyklejone są do zębów trzonowych. Język powinien być wtedy szeroki i swobodnie utrzymywać się na podniebieniu.

Konsekwencjami nieprawidłowej pozycji spoczynkowej języka są między innymi nieprawidłowy sposób połykania, oddychanie torem ustnym, obniżona sprawność języka oraz wady artykulacyjne.

Ćwiczenia do nauki prawidłowej pozycji spoczynkowej języka:

• Uwrażliwianie podniebienia poprzez np. masaże, naklejanie chrupka kukurydzianego, dotykanie podniebienia patyczkiem kosmetycznym zamoczonym w soku z cytryny
• Dotykanie językiem górnych zębów
• „Malowanie” językiem podniebienia
• „Rysowanie” językiem kropek na podniebieniu
• Mlaskanie
• Kląskanie językiem
• Przyklejanie szerokiego języka do podniebienia

Właściwy sposób połykania

Bardzo duży wpływ na rozwój mowy oraz prawidłową artykulację ma właściwy sposób połykania z językiem za górnymi, a nie dolnymi zębami. Podczas połykania czubek języka powinien być uniesiony do wałka dziąsłowego, a boki języka stykać się dookoła z rąbkiem zębodołowym.

Naukę prawidłowego połykania należy rozpocząć, gdy dziecko ma mleczne zęby. Nie należy czekać do wyrośnięcia zębów stałych, ponieważ nieprawidłowy sposób połykania prowadzi do nieprawidłowego zgryzu i w konsekwencji przyczyni się do wad artykulacyjnych.

Przyczyn niewłaściwego sposobu połykania jest wiele. Między innymi zbyt długie karmienie dziecka pożywieniem papkowym lub zbyt długie karmienie butelką, źle dobrany smoczek oraz obniżone napięcie mięśniowe w obrębie mięśni aparatu mowy mogą przyczynić się do nieprawidłowego sposobu połykania.

Naukę połykania rozpoczynamy od wykonywania ćwiczeń na pionizację języka (na przykład dosięganie językiem do wałka dziąsłowego przy otwartej buzi, malowanie językiem podniebienia, liczenie językiem górnych zębów) oraz uwrażliwiania podniebienia, poprzez na przykład masaże, smarowanie podniebienia czekoladą/ dżemem, naklejanie na podniebienie chrupka kukurydzianego.

Prawidłowe odgryzanie i żucie pokarmów

Bardzo duży wpływ na rozwój mowy oraz prawidłową artykulację ma ssanie, gryzienie, w tym odgryzanie i żucie pokarmów, połykanie, oddychanie. Od prawidłowego karmienia w wieku niemowlęcym, właściwego podawania pokarmu łyżeczką, prawidłowego samodzielnego jedzenia zależy rozwój mowy naszych dzieci.

W 7–8. miesiącu życia dziecka powinniśmy umożliwić mu naukę gryzienia przez podawanie cząstek owoców czy gotowanych warzyw. Dziecko musi odgryzać, gryźć, żuć, ponieważ czynności te umożliwiają trening mięśni twarzy, języka, warg, podniebienia, policzków – wszystkie one odpowiadają za prawidłową artykulację.

Żucie również jest ważną czynnością, która wpływa na rozwój mowy. Należy pamiętać, by dziecko żuło z zamkniętymi ustami, a żuchwa wykonywała okrężne ruchy. Nieprawidłowe jest żucie z otwartą buzią i z użyciem przednich zębów. Za pomocą siekaczy (przednich zębów) tylko odgryzamy, żujemy już bocznymi zębami. To istotna umiejętność przy treningu mięśni aparatu artykulacyjnego.

Stymulowanie dzieci do prawidłowego gryzienia i żucia jest również konieczne, aby ustrzec je przed wadami ortodontycznymi. 

Prawidłowy sposób oddychania

Prawidłowe oddychanie w spoczynku obejmuje wdech i wydech nosem przy zamkniętych ustach. Oddychanie przez usta jest nieprawidłowe i w konsekwencji prowadzi do np. częstych infekcji. Dodatkowo poprzez osłabienie mięśnie żuchwy nieprawidłowy tor oddechowy przyczynia się do niewłaściwej pozycji spoczynkowej języka na dnie jamy ustnej oraz wysuwanie języka między zęby. Wtórnym skutkiem może być wadliwa wymowa międzyzębowa niektórych głosek.

Przykłady ćwiczeń oddechowych:

• Dmuchanie na skrawek papieru, wiatraczek, piórko, watę
• Wydmuchiwanie powietrza przez słomkę do szklanki z wodą
• Puszczanie baniek mydlanych
• Nadmuchiwanie baloników
• Dmuchanie w gwizdek, instrumenty dęte
• Chłodzenie gorącej zupy na talerzu
• Dmuchanie na papierowe statki pływające po wodzie

Bazowe umiejętności warunkujące prawidłowy rozwój poznawczy, komunikacyjny i społeczny dziecka:

• Kontakt wzrokowy
• Wspólne pole uwagi
• Gest wskazywania palcem

Kontakt wzrokowy:

• Jest podstawą rozwoju komunikacji
• Jest reakcją np. na uśmiech opiekuna
• Pozwala uczyć się zachowań społecznych
• Jest warunkiem nauki naśladowania oraz umiejętności odczytywania emocji opiekuna

Wspólne pole uwagi:

• Pojawia się około 9 miesiąca życia
• Jest trójstronną relacją: dziecko-opiekun- przedmiot
• Polega na kierowaniu uwagi na przedmiot

Gest wskazywania palcem:

• Pojawia się około 9 miesiąca życia
• Oznacza niewerbalną rozmowę i nawiązanie kontaktu z drugą osobą
• Ma charakter rozkazujący i oznajmujący
• Wyraża intencjonalność
• Sygnalizuje gotowość dziecka do nauki języka

W jaki sposób mówić do małego dziecka?

• Sprowadzamy wypowiedzi do prostych form
• Nie używamy zdrobnień
• Budujemy proste zdania
• Minimalizujemy polecenia- mówimy do dziecka jedno polecenie, jeśli je wykona, możemy zadać następne

Jak uczyć mówić małe dziecko w domu?

• Pracujmy podczas codziennych czynności, np. idąc z dzieckiem na spacer, do sklepu.
• Ćwiczmy z dzieckiem systematycznie, kilkanaście minut dzienne, a nie godzinę raz w tygodniu.
• Stwórzmy domowy warsztat do pracy- materiały takie jak obrazki, książki, stałe miejsce, które jest ciche, zdala od telewizji, komputera i telefonu.
• W domu warto mieć obrazki z prostymi rzeczownikami, z czasownikami, zdjęciami osób z rodziny oraz warto zaopatrzyć się również w różne układanki, klocki, z których dziecko będzie układać wzory.
• Zadawajmy dziecku pytania, a nie mówmy „powiedz”, „powtórz”.
• Kontrolujmy dostęp dziecka do wysokich technologii. Telewizja, telefon czy komputer nie zastąpią mowy rodzica.
• Zastąpmy wysoką technologię, która utrudnia dziecku koncentrację uwagi, czytaniem.
• Bądźmy cierpliwi i wyrozumiali dla dziecka.

JAK POMÓC DZIECKU ROZWIJAĆ MOWĘ?

• Rozmawiaj z dzieckiem
• Mów do dziecka spokojnie i powoli
• Recytujcie wierszyki
• Śpiewajcie
• Czytajcie
• Nie używaj zdrobnień
• Układajcie puzzle
• Trenujcie małe rączki
• Bawcie się paluszkami

JAK ROZWIJA SIĘ MOWA DZIECKA?

KIEDY IŚĆ Z DZIECKIEM DO LOGOPEDY?

1. W pierwszym roku życia

• nie wypowiada samodzielnie kilku prostych wyrazów np. baba, mama, papa
• nie rozumie prostych poleceń popartych gestem, nazw znanych osób, przedmiotów, czynności

2. W drugim roku życia

• nie zaczyna łączyć wyrazów (nie pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe) np. mama am, tata papa, baba da itp.
• nie pojawiają się początki fleksji – najpierw deklinacja np. kot - koty, mama - mamy itp.

3. W trzecim roku życia

• nie buduje wszystkich typów zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie
• nie wypowiada prawidłowo głosek: k, g, f, w, t, d, n, b, l, ś, ź, ć, dź

4. W czwartym roku życia

• nie wypowiada prawidłowo głosek: s, z, c, dz

5. W piątym roku życia

• nie wypowiada prawidłowo głosek: sz, ż/rz, cz, dż

6. W szóstym roku życia

• nie wypowiada prawidłowo głoski: r

PONADTO, GDY NIEPOKOJĄ CIĘ:

• opóźnienia w rozwoju mowy (w porównaniu do rówieśników)
• wkładanie języka między zęby podczas mówienia
• mowa be dźwięczna np. "pułka " zamiast "bułka "
• budowa narządów mowy
• słaba sprawność narządów mowy
• słaby słuch
• problemy z oddychaniem,
• problemy z gryzieniem, połykaniem, żuciem